Μπλε Κάρτα της ΕΕ: Είσοδος και διαμονή εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης
Οι ψηφιακές τεχνολογίες και η Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσονται και διεισδύουν ταχύτατα σε όλες τις εκφάνσεις της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ως αποτέλεσμα, η ζήτηση για ειδικούς Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) καταγράφει εκρηκτική άνοδο εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, μεταξύ των ετών 2013-2022, η απασχόληση ειδικών ΤΠΕ στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 58% – αύξηση σχεδόν οχταπλάσια της αύξησης της συνολικής απασχόλησης (8,8%) κατά την ίδια περίοδο.
Ωστόσο, η προσφορά ειδικών ΤΠΕ δεν επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν οξύτατες ελλείψεις σε αυτές τις ειδικότητες, αδυνατώντας έτσι να αξιοποιήσουν στο μέγιστο τα οφέλη που υπόσχονται οι σύγχρονες τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης ενώ, παράλληλα, το τεχνολογικό χάσμα έναντι των ανταγωνιστών τους σε ΗΠΑ και Κίνα διευρύνεται.
Μία από τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση αυτών των ελλείψεων είναι η Οδηγία για την αναθεώρηση της Μπλε Κάρτας τον Οκτώβριο 2021. Η Μπλε Κάρτα είναι μία άδεια εισόδου και διαμονής στο εσωτερικό της ΕΕ, η οποία χορηγείται σε υπηκόους τρίτων χωρών με σκοπό την απασχόληση υψηλής ειδίκευσης. Σκοπός της Μπλε Κάρτας είναι να διευκολύνει τους υπηκόους τρίτων χωρών που επιθυμούν να απασχοληθούν στην ΕΕ σε επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε ειδικότητες ΤΠΕ, δεδομένης αφενός της σημασίας που έχουν αυτές οι ειδικότητες για την καινοτομική ικανότητα των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και αφετέρου της οξείας έλλειψης που καταγράφεται στις εν λόγω ειδικότητες. H αναθεωρημένη Οδηγία για τη Μπλε Κάρτα προβλέπει, μεταξύ άλλων:
- Μείωση του ελάχιστου χρονικού ορίου διάρκειας της σύμβασης εργασίας στους έξι μήνες,
- Μείωση του κατώτατου ορίου μισθού για απασχόληση υψηλής ειδίκευσης στο 1,6 επί το ύψος του μέσου ακαθάριστου ετήσιου μισθού,
- Διευκόλυνση της αναγνώρισης ισοδυναμίας τυπικών προσόντων και προϋπηρεσίας για ειδικότητες ΤΠΕ
- Διευκόλυνση των κατόχων Μπλε Κάρτας να αλλάζουν εργοδότη πριν από την παρέλευση 12 μηνών από την ημερομηνία εισόδου τους στην ΕΕ,
- Χορήγηση δικαιώματος διαμονής και αναζήτησης απασχόλησης στα μέλη της οικογένειας των κατόχων Μπλε Κάρτας,
- Απλοποίηση των προϋποθέσεων μετακίνησης στο εσωτερικό της ΕΕ για τους κατόχους Μπλε Κάρτας και τις οικογένειές τους.
Στην Ελλάδα, η εν λόγω Οδηγία ενσωματώθηκε σχεδόν αυτούσια στο εθνικό δίκαιο, ως αυτοτελές κεφάλαιο του Εθνικού Κώδικα Μετανάστευσης (ν. 5038/2023, Κεφάλαιο Β’). Οι προϋποθέσεις του δικαιώματος εισόδου και διαμονής περιέχονται στο άρθρο 31, ενώ ο καθορισμός του ανώτατου ορίου εισδοχής πολιτών τρίτων χωρών για απασχόληση υψηλής ειδίκευσης προσδιορίζεται σε Υπουργική Απόφαση, η οποία καθορίζει το συνολικό ανώτατο όριο αδειών διαμονής πολιτών τρίτων χωρών για απασχόληση εξαρτημένης εργασίας, ανεξαρτήτως επιπέδου ειδίκευσης. Η διαδικασία που οφείλουν να ακολουθήσουν οι ενδιαφερόμενοι εργοδότες περιλαμβάνεται κατ’ αρχήν στο άρθρο 27 και κατόπιν εξειδικεύεται στις διατάξεις της ενσωματωμένης Οδηγίες προκειμένου για απασχόληση υψηλής ειδίκευσης.
Το μείζον πρόβλημα με τη χορήγηση Μπλε Κάρτας στην Ελλάδα είναι ότι η θεσμική ενημέρωση περί των σχετικών διαδικασιών και προϋποθέσεων, αλλά και της ύπαρξης της Μπλε Κάρτας καθεαυτήν, είναι υποτυπώδης, αποσπασματική και ελλιπής. Αρκεί εν προκειμένω να αναφερθεί ότι αρκετές επιχειρήσεις δεν γνωρίζουν καν ότι υπάρχει η δυνατότητα προσέλκυσης εργαζομένων από τρίτες χώρες για απασχόληση σε ειδικότητες ΤΠΕ. Πέραν αυτού, μία αναζήτηση των όρων “Μπλε Κάρτα της ΕΕ”΄ στη μηχανή αναζήτησης της Google, το πρώτο αποτέλεσμα που επιστρέφει από επίσημο θεσμικό φορέα είναι ένα έγγραφο αναρτημένο στον ιστότοπο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, στο οποίο αναπαράγονται κατά λέξη διατάξεις από παλαιότερο νόμο του 2014 (ν. 4251/2014). Με απλά λόγια, το εν λόγω έγγραφο δεν έχει επικαιροποιηθεί βάσει των προβλέψεων του νέου Εθνικού Κώδικα Μετανάστευσης. Επιπλέον, είναι διαθέσιμο μόνο στην ελληνική γλώσσα. Οι ενδιαφερόμενοι που αναζητούν πληροφορίες στην αγγλική, θα πρέπει να επισκεφτούν την ψηφιακή πύλη της ΕΕ για τη μετανάστευση· αλλά κι εκεί, η παρεχόμενη πληροφόρηση για την Ελλάδα δεν εκτείνεται πέραν των γενικών διατάξεων του νέου Κώδικα Μετανάστευσης. Συν τοις άλλοις, οι ηλεκτρονικοί σύνδεσμοι θεσμικών φορέων στους οποίους παραπέμπεται ο επισκέπτης για περισσότερες πληροφορίες είτε δεν λειτουργούν είτε τον μεταφέρουν στις αρχικές σελίδες των ιστότοπών τους.
Ελλιπής είναι, επίσης, η πληροφόρηση για συγκεκριμένα σημεία των διατάξεων που αφορούν τη Μπλε Κάρτα. Για παράδειγμα, δεν παρέχεται ενημέρωση για τις κατώτατες ετήσιες ακαθάριστες αποδοχές που θα πρέπει να λαμβάνει ο υποψήφιος κάτοχος της Μπλε Κάρτας. Επιπλέον, ουδείς γνωρίζει τον αριθμό των Μπλε Καρτών που έχουν χορηγηθεί, ούτε την κατανομή τους ανά επάγγελμα υψηλών προσόντων και ανά περιφέρεια. Στην ενημερωτική ψηφιακή πύλη της ΕΕ για τη Μπλε Κάρτα, οι πληροφορίες για την Ελλάδα σταματούν στο μακρινό 2014. Εκεί, ο επισκέπτης πληροφορείται ότι το κατώτατο μισθολογικό όριο ανέρχεται στις €30.675 και πως για το έτος 2014 δεν χορηγήθηκε καμία Μπλε Κάρτα.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις, σε συνδυασμό με τις καταγεγραμμένες ελλείψεις σε ειδικούς ΤΠΕ, οι οποίες μάλιστα αναμένεται να ενταθούν τα επόμενα χρόνια, καταδεικνύουν τη χρησιμότητα δημιουργίας μίας ολοκληρωμένης ψηφιακής πύλης ενημέρωσης για την προσέλκυση εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης από τρίτες χώρες. Μία τέτοια πύλη θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να παρέχει σαφή και εύληπτη πληροφόρηση για τις διαδικασίες και προϋποθέσεις έκδοσης Μπλε Κάρτας, τον αριθμό των χορηγήσεων και την κατανομή τους ανά επάγγελμα και περιφέρεια, το κατώτατο μισθολογικό όριο και μία ενότητα με συχνές ερωτήσεις και απαντήσεις. Ασφαλώς, η πληροφόρηση αυτή θα πρέπει να είναι διαθέσιμη και στην αγγλική γλώσσα. Οι ψηφιακές πύλες ενημέρωσης της Λιθουανίας και της Γερμανίας αποτελούν χρήσιμα παραδείγματα προς μίμηση. Ας σημειωθεί τέλος ότι, για να αποδώσει καρπούς μία τέτοια προσπάθεια, θα πρέπει να συνοδευτεί και από δράσεις προώθησης και ανάδειξης της Μπλε Κάρτας καθεαυτήν, δεδομένου ότι, μέχρι σήμερα, πολλές επιχειρήσεις αγνοούν την ύπαρξή της.